Tematy: Groby żołnierz poległych na Osowych Grzędach - Grób żołnierzy PPP.
Groby żołnierzy
poległych na Osowych Grzędach
Wspomniani na tablicy inskrypcyjnej żołnierze pochodzący z Ławska: Jan Kowalski, Antoni Rudzki, i Bronisław Samełko byli żołnierzami Armii Krajowej. Znaleźli się w 1. szwadronie 9. psk. AK, który w ramach akcji „Burza” wchodził w skład 9. psk (spieszonego), zmobilizowanego przez obwód grajewski AK w celu:
- wyzwolenia i utrzymania miasta Grajewa,
- utrudnienia odwrotu wojsk niemieckich na szosie Osowiec – Grajewo – Ełk,
- współpracy z wojskami sowieckimi.
W rejonie koncentracji pułku na uroczysku Osowe Grzędy nad kanałem Wożnawiejskim zgrupowano w połowie sierpnia 1944 r. 6 szwadronów AK i 1 samodzielny oddział NSZ.
W dniu 8 września około godz. 8, rozpoczęła się generalna ofensywa kilku tysięcy (~ mówi się o czterech tysiącach) niemieckich żołnierzy przeciwko 350 – 400 żołnierzom 9. spieszonego Pułku Strzelców Konnych z Grajewa im. Kazimierza Puławskiego. Po godz. 16 odrzuceni do kanału Niemcy pozostawili na pobojowisku w/g niektórych źródeł około 1000 zabitych i rannych. Przy stratach 80 zabitych w tym d-ca pułku rtm. Wiktor Konopko, część partyzantów (ok. 130 osób) postanowiła przedostać się za Biebrzą na stronę radziecką, a pozostali partyzanci po wyjściu z okrążenia niemieckiego przebili się w rejon lasu Żebrowskiego.
Ppor. Jan Kowalski „Lech”
- ur. się 7.09.1901 r. w Ławsku. jako s. Antoniego i Klementyny z Cichockich. Walczył z bolszewikami w 1920 r. Przed wybuchem wojny był podoficerem w stopniu plut. w 1. Pułku Piechoty w Wilnie. W konspiracji od 1939 r. W okresie okupacji niemieckiej st. sierż. Jan Kowalski „Lech” zatrudnił się jako pomocnik młynarza w młynie w Ławsku. Od powstania NSZ do akcji scaleniowej z AK wiosną 1944 r. był żołnierzem NSZ. Komendant placówki AK w Wąsoszu. Ppor. Kowalski Jan „Lech” poległ na Osowych Grzędach w dniu 8.09.1944 r. dowodząc 1. szwadronem 9. psk. AK. Pozostawił żonę Leopoldę z Prejsów i dwumiesięczną córkę Halinę. Odznaczony Krzyżem Walecznych i orderem Virtuti Militari.
Plut. Antoni Rudzki „Wir”
- ur. się 8.05.1909 r. w Ławsku, jako s. Aleksandra i Franciszki z Duńkowskich. W 1933 r. poślubił w Wąsoszu Stanisławę z Nieznańskich (1912- ?), ur. w Ławsku, c. Andrzeja i Zofii z Ostrowskich.
Poległ na Osowych Grzędach w dniu 8.09.1944 r. walcząc w 1. szwadronie 9. psk. AK. Owdowił Leopoldę z Prejsów.
Bronisław Samełko „Dąb”
- W księdze zgonów parafii Wąsosz odnotowano: w dn. 9.12.1945 r. zmarł w Ławsku Bronisław Samełko (29) kawaler, s. Marcina i Zuzanny z Maciorowskich. Dopisano uwagę – zabity.
Przed akcją „Burza” na polecenie komendanta placówki AK w Wąsoszu Jana Kowalskiego „Lecha” do pomocniczej policji niemieckiej w Wąsoszu w celach wywiadowczych skierowano dwóch żołnierzy podziemia: plut. Jana Gazowskiego „Bystrego” i kpr. Józefa Locmana „Bema” (obaj zam. w Żebrach). W czerwcu 1944 r. zabrali broń i zbiegli z posterunku. Obaj wzięli udział w bitwie na Osowych Grzędach: Jan Gazowski w 1. szwadronie 9. psk. AK, a Józef Locman w 3. szwadronie 9. psk. AK. Plut. Jan Gazowski „Bystry” poległ w walce, a kpr. Józef Locman „Bem” przedostał się z częścią partyzantów za Biebrzę na stronę sowiecką.
Plut. Jan Gazowski „Bystry”
- (1914-1944) ur. się w Żebrach jako s. Stanisława i Anny z Sulewskich. Pozostawił żonę Janinę z Sokołowskich (*1920) i córki: Wiesławę (*1942) i Jadwigę (*1943).
Piotr Ladziński
- (1922-1944), ur. w Wąsoszu, s. Bolesława i Ludwiki z Ołdakowskich. poległ na Osowych Grzędach w dniu 8.09.1944 r.
Grób żołnierzy
Polskiego Państwa Podziemnego
W zbiorowym grobie spoczywa 22 żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego z rejonu Wąsosza rozstrzelanych przez okupantów niemieckich w dn. 8.12.1943 r. w Grabówce k. Białegostoku (gm. Supraśl). W lipcu 1943 r. żandarmeria niemiecka aresztowała ich w rejonie Wąsosza i po przesłuchaniach i torturach w Grajewie i Augustowie byli przetrzymywani w więzieniu w Białymstoku jako zakładnicy, do chwili egzekucji w Grabówce. W czasie okupacji niemieckiej Grabówka było miejscem masowych egzekucji Polaków, Białorusinów, Żydów i jeńców sowieckich. Niemcy rozstrzelali tu w latach 1941-1944 ok. 16 tys. ludzi. Masowa egzekucja w dniu 8.12.1943 r. dokonana została w odwecie za akcje komórki likwidacyjnej AK, w czasie której zginęli dwaj wysocy rangą niemieccy policjanci narodowości ukraińskiej i konfident gestapo. Rozstrzelano wtedy od 250 do 286 osób przetrzymywanych w białostockim więzieniu. Były to osoby głównie związane z polskim podziemiem wcześniej zatrzymane na Białostocczyźnie. W niemieckim obwieszczeniu o egzekucji osoby rozstrzelane 8.12.1943 r. uznano jako, „przynależni do warstwy przywódców moralnych polskości” i zostali osądzeni za „dowiedzioną im działalność konspiracyjną na niekorzyść Rzeszy niemieckiej”.
Po wojnie prochy żołnierzy (22 mężczyzn w wieku 18-59 lat) ekshumowano i złożono w zbiorowym grobie na cmentarzu parafialnym w Wąsoszu:
1. Brzostowski Dominik (44) Zalesie.
Ur. w 1899 r. w Rydzewie Pieniążek, jako syn Antoniego i Antoniny z Łosiewskich. Pozostawił żonę Janinę z Okulewiczów (*1910) i dzieci: Antoniego (*1934), Ludwika (*1937), Irenę (*1939), Jerzego (*1942).
2. Grabowski Dominik (40) Kramarzewo.
Ur. w 1903 r. w Kramarzewie, jako s. Władysława i Heleny z Klimaszewskich. Pozostawił żonę Czesławę z Modzelewskich (*1911) i dzieci: Barbarę (*1934), Jadwigę (*1936), Krystynę (*1939), Władysława (*1940), Wojciecha (*1942).
3. Konopko Jan (31) Świdry.
Ur. w 1912 r. w Świdrach, jako syn Aleksandra i Bronisławy z Czerwińskich. Pozostawił ciężarną żonę Janinę z Czerwonków (*1919).
4. Kownacki Kazimierz (46) Kownatki.
Ur. w 1897 r. w Kownatkach, jako s. Kazimierza i Józefy z Przyborowskich. Pozostawił żonę Helenę z Mroczkowskich (*1897) i dzieci: Hieronima (*1922), Pelagię (*1927), Jerzego (1929), Mariana (*1938).
5. Kownacki Piotr (20) Kownatki.
Ur. w 1923 r. w Kownatkach jako syn Kazimierza i Heleny z Mroczkowskich. Kawaler.
6. Kownacki Józef (18) Kownatki.
Ur. w 1925 r. w Kownatkach jako syn Kazimierza i Heleny Mroczkowskich. Kawaler.
7. Kozikowski Aleksander (31) Kownatki.
Ur. w 1909 r. Kownatkach w jako s. Władysława i Rozalii z Karwowskich. Kawaler.
8. Łempicki Romuald (38) Świdry.
Ur. w 1905 r. w Bagienicach jako s. Marcela i Janiny z Rogowskich. Pozostawił żonę Stanisławę z Wiktorowiczów (*1912) i dzieci: Jana (*1935) Wiesławę (*1937) i Stanisława (*1942).
9. Łempicki Jan (34) Bagienice.
Ur. w 1912 r. w Bagienicach. jako s. Marcela i Janiny z Rogowskich. Pozostawił żonę Genowefę z Łempickich (*1920) i dzieci: Barbarę (*1939), Ryszarda (*1940), Wiesława (*1942) i Danielę (*1944).
10. Mikucki Marian (41) Kownatki.
Ur. w 1902 r. w Kownatkach, jako s. Stanisława i Józefy z Pieniążków. Pozostawił żonę Zofię z Szymanowskich (*1912) i dzieci: Monikę (*1936), Ryszarda (*1937), Krystynę (*1939), Reginę (*1943).
11. Mikucki Antoni (28) Kownatki.
Ur. w 1915 r. w Kownatkach, jako s. Stanisława i Józefy z Pieniążków. Kawaler.
12. Mroczkowski Józef (32) Kownatki.
Ur. w 1911 r. w Kownatkach, jako s. Franciszka i Pauliny z Sutkowskich. Kawaler.
13. Pieniążek Józef (28) Kownatki.
Ur. w 1918 r. w Kownatkach jako s. Feliksa i Stanisławy z Karwowskich. Kawaler.
14. Ramotowski Edward (42) Kownatki.
Ur. w 1901 r. w Kownatkach jako s. Szymona i Joanny z Konopków. Pozostawił żonę Bronisławę z Będziów (*1915) i córkę Alicję (*1940).
15. Rogowski Henryk (26) Kieliany.
Ur. w 1917 r. w Rydzewie Pieniążek jako s. Mieczysława i Aleksandry z Brzostowskich. Pozostawił żonę Kazimirę z Chrzanowskich (*1925).
16. Rogowski Jan (24) Kieliany.
Ur. w 1919 r. jako s. Mieczysława i Aleksandry z Brzostowskich. Kawaler.
17. Smoliński Wincenty (31) Kędziorowo.
Ur. w 1912 r. w Kędziorowie jako s. Kazimierza i Aleksandry z Myszkowskich. Pozostawił ciężarną żonę Czesławę ze Strzyżewskich (*1922).
18. Szumowski Aleksander (39) Świdry.
Ur. się w 1904 r. w Przechodach jako s. Marcina i Wiktorii z Orłowskich. Pozostawił żonę Józefę z Konopków (*1912).
19. Wojsław Bolesław (59) Kownatki.
Ur. się w 1886 r. w Kownatkach jako s. Franciszka i Marianny z Matysiewiczów. Pozostawił żonę Ewę z Paszkowskich (*1889) i córkę Reginę (*1913).
20. Wojsław Wacław (23) Kownatki.
Ur. się w 1920 r. w Kownatkach jako s. Bolesława i Ewy z Paszkowskich. Kawaler.
21. Wojsław Bolesław (21) Kownatki.
Ur. się w 1922 r. w Kownatkach jako s. Bolesława i Ewy z Paszkowskich. Kawaler.
22. Wojsław Czesław (40) Komosewo.
Ur. się w 1903 r. w Kownatkach jako s. Stanisława i Walerii z Modzelewskich. Pozostawił ciężarną żonę Genowefę z Dzięgielewskich (*1908) i dzieci: Lucjana (*1932, Jana (*1937).
