HISTORIA
RODU NIEDŹWIECKICH
Protoplastą rodu Niedźwieckich w parafii wąsoskiej był Bartłomiej z Kurzątek h. Awdaniec, który w dniu 14.09.1426 r. dostał przywilej od księcia Janusz I na 30 włók pod lasem Lodwigowlas nad rzeczką Lodwigówką dopływie Wissy. Jednocześnie książę nadał przywilej na 10 włók dla Mikołaja z Kurzątek (syn Bartłomieja). Za 5 włók leżących w lesie Lipniki obok gruntów nadanych Bartłomiejowi Mikołaj zapłacił Stanisławowi z Niedżwiadnej 2 kopy gr, co świadczy o wcześniejszym powstaniu tej wsi. Dwa lata później tenże Stanisław sprzedał 5 włók nad Niedźwiadną z jednym jej brzegiem za 17 kop gr. niejakiemu Stanisławowi z Roman.
W dniu 28.09.1436 r. synowie Bartłomieja:
Andrzej, Szczepan, Wojciech, Jan i Mikołaj Niedźwieccy
otrzymali od księcia Władysława I potwierdzenie posiadania 40 włók po obu stronach Lodwigówki. Szczepan Niedźwiecki swoje 10 włók sprzedał w dniu 2.03.1439 r. za 18 kop gr. Maciejowi Milewskiemu. Pozostałe 30 włók Niedźwieccy w dniu 23.05.1439 r. utracili za sprawą księcia na rzecz Konrada, późniejszego starosty wiskiego w latach 1472 – 1493. Maciej Milewski w 1451 r. swoje 10 włók odsprzedał za 18 kop gr. Konradowi. Wspólnie z właścicielami Brzeżna, Konrad wybudował przed 1463 r. kościół w Niedżwiadnej, będący przez rok filią kościoła w Wąsoszu. Był to już piąty kościół w ziemi wiskiej po kościołach w Romanach (1420 r.), Przytułach (1436 r.), Wąsoszu (1436 r.) i Słuczu (1444 r.). Fundatorzy kościoła w Niedźwiadnej mieli w nim swoje groby. Konradowi z Niedźwiadnej przypisywano książęce piastowskie pochodzenie z nieprawego łoża. W XV w. Konrad z Niedźwiadnej należał do właścicieli ziemskich zamieszkałym w swoich włościach w Niedźwiadnej, co było wówczas rzadkością u większości właścicieli ziemskich w powiecie wąsoskim (mieszkali poza Niedźwiadną). Po śmierci Konrada, Niedźwiadna przypadła w spadku jego trzem córkom:
- Katarzynie, żonie Mikołaja z Wierzbni,
- Dorocie i Małgorzacie, żonom braci Marcina i Bartłomieja h. Przerowa z Łepków. Przyjęli oni nazwisko
NIEDŹWIECKI h. PRZEROWA
W 1473 r. Marcin Łepk, Mikołaj i Bartłomiej z Niedźwiadnej, mężowie Doroty, Małgorzaty i Katarzyny, córek zmarłego Konrada z Niedźwiadnej otrzymali nowy przywilej na 10 włók, nabytych przez tegoż Konrada od Macieja Milewskiego.
Katarzyna, żona Mikołaja swoją część sprzedała w 1491 r. Daćbogowi Podoskiemu, kuchmistrzowi książęcemu, staroście łomżyńskiemu, warszawskiemu, liwskiemu, kamińskiemu. Dwóch jego synów Marek i Łukasz zostało kanonikami płockimi i poznańskimi, trzeci Mateusz został podczaszym króla Zygmunta I, a czwarty Jan sędzią ziemskim ciechanowskim. Był on zapewne synem kasztelana wyszogrodzkiego (1452 r.) Podoskiego Dzierszława z Podosia w ks. mazowieckim. Część majątku oddał swoim sługom, a część Niedżwiadnej trzymali po nim: Iłowscy (Andrzej), Troszyńscy, Grądzcy, Szczukowie (część Niedźwiadnej w 1692 r. wykupił podkanclerzy Szczuka), Brzostowscy, Gołębiowscy, Rakowscy i Truszkowscy. Dodajmy, że w 1496 r. Jan Troszyński h. Rogala z Troszyna był sędzią łomżyńskim, w 1564 r. Mikołaj Troszyński był podczaszym łomżyńskim i poborcą, a w 1591 r. Piotr Troszyński był podkomorzym łomżyńskim i komisarzem do rozstrzygania problemów granicznych z Prusami.
Potomkowie Bartłomieja h. Przerowa, dziedzica Niedźwiadnej (wzm. 1520 r.) w 1667 r. udowadniali swoje szlachectwo:
Jakub (4.2.1) świadczył przy potwierdzeniu szlachectwa swojego stryja Macieja (4.1), a Gabriel (2.1.1.1) i Piotr (4.2.1.1) byli świadkami (wzm. 1667 r.) przy potwierdzeniu szlachectwa miecznika liwskiego Stefana (4.1.1.1).
NIEDŹWIECKI h. AWDANIEC
Seweryn Uruski przypisuje tej linii Niedźwieckich herb Ogończyk. Badacz osadnictwa w tym rejonie Polski prof. Jerzy Wiśniewski umieszcza ich pod herbem Awdaniec.
Jan Niedźwiecki s. Bartłomieja h. Awdaniec za odebrane włóki w Niedźwiadnej dostał od księcia w 1450 r. 12 włók między Bzurami i Niećkowem. Powstała wieś zw. się Studowa Woda, póżniej
Niedźwiedzkie Lodwigolas
gdzie utrzymał się ród Niedźwieckich h. Awdaniec ( przywilej na to nadanie wystawiono dopiero w 1450 r.). W księgach sądowych wąsoskich 1.05.1477 r. odnotowano braci Michała i Janusza Niedźwiedzkich h. Awdaniec, a 26.06.1477 r. Michała, Janusza i Jakuba ze Studowej Wody. Jeszcze w końcu XVII w. ¾ wsi należało do Niedźwieckich. Potomkowie Jana h. Awdaniec stali się drobną szlachtą. Wskutek najazdu szwedzkiego (1655-1660) w Niedźwieckich w 1662 r. pozostały tylko 3 zagrody.
Andrzej Niedźwiecki drugi syn Bartłomieja, po odebraniu mu włók w Niedżwiadnej osiadł w nieznanym czasie w Lipnikach (wzm. 1456 r.) między Bęćkowem a Gutami. Książę Kazimierz III w dniu 2.08.1471 r. sprzedał mu za 35 kop gr. 10 włók lasu Różeńsko pod Gutami przylegającego do jego gruntów. W 1477 r. Andrzej Niedżwiecki dokupił jeszcze 6 włók przy granicy Lipnika od Andrzeja Bączka Szczuki z Bęćkowa. Nowa miejscowość folwarczno-chłopska otrzymała nazwę
Lipniki Niedźwieckie
W XVI w. ½ wsi należała do Niedźwieckich h. Awdaniec. W 1676 r. część Adama Niedźwieckiego syna Andrzeja nosiła nazwę Lipnik Czarny Korzeń. W linii tej początkowo używano imienia Awdan, póżniej zastąpiono imieniem Adam, które przez parę wieków przeplatało się z imieniem Andrzeja.
Potomkowie Andrzeja zachowali nazwisko Niedźwieckich h. Awdaniec i byli zamożniejszą rodziną szlachecką.
Niedźwieccy w początkowej fazie osadnictwa często pozostawali w konflikcie ze Szczukami, o czym świadczą nakładane na nich wadia (wadia nakładały sądy, starosta i książę na osoby skonfliktowane, by powstrzymać zaognianie sporu). Takie wadium założono np.
- w 1472 r. między Andrzejem i Adamem (synem) Niedźwieckimi h. Awdaniec, a Andrzejem Bączkiem Szczuka h. Grabie.
- w 1477 r. między Stanisławem Szczuką z Niećkowa h. Grabie, a Michałem, Januszem, Maciejem i Jakubem Niedźwieckimi ze Studowej Wody h. Awdaniec.
Od 1626 r. posesorami młynów Nagórnego i Borowego w Wąsoszu byli Wojciech i Paweł Niedźwieccy z Lipnika.
Dane genealogiczne
niektórych rodzin Niedźwieckich h. Awdaniec
opracowane na podstawie zachowanych
najstarszych księg metrykalnych
Franciszek Niedźwiecki w dniu 2.03.1699 r. poślubił w Wąsoszu Mariannę Świderską. W ich związku ur. się w Niedźwieckich co najmniej 4-ro dzieci, z których Bartłomiej (1707-1775) w małżeństwie z Łucją Rożyńską (? -1762) ur. w Łękowie par. Grajewo zostali rodzicami co najmniej 7-ga dzieci ur. w Łękowie (3) i Niedźwieckich (4). Syn Marcin (1749-1803) ur. w Niedźwieckich w 1780 r. zawarł w Wąsoszu związek małżeński z Anną Milewską (1748-1811) ur. w Bzurach c. Piotra i Jadwigi z Chojnowskich (rodzice co najmniej 11-ga dzieci ur. w Bzurach). Brak danych o potomstwie Marcina i Anny. Oboje zmarli w Niedźwieckich.
Niedźwiecki Wojciech (? -1767) pozostający w związku małżeńskim z Marcianną Rogowską, zamieszkali w Niedźwieckich, zostali rodzicami co najmniej 3-ga dzieci. Syn Wojciech (1735-1807) w 1777 r. poślubił w Rajgrodzie Annę z Pieńczykowskich (1748-1798) ur. w Pieńczykowie. Dzieci 6-ro ur. w Niedźwieckich, z których Jakub (1779-1818) poślubił w 1809 r. w Wąsoszu Mariannę z Bagińskich ur. w Lipniku. Dzieci 4-ro ur. w Niedźwieckich, ale brak danych co do losu tej rodziny w linii prostej.
Niedźwiecki Jan pozostawał w dwóch związkach małżeńskich:
- w pierwszym związku z Katarzyną Słucką ur. się w latach 1733, 1737 dwóch synów,
- w drugim związku z Marianną Załuska co najmniej 7-ro dzieci w latach 1741-1756.
Wszystkie dzieci ur. się w Niedźwieckich. Z obu związków potomstwo pozostawił Jan (1744-1795). W małżeństwie z Anną z Milewskich (1744-1814), ur. w Bzurach, c. Filipa i Katarzyny z Kołakowskich doczekali się 12-ga dzieci ur. w Niedźwieckich, z których potomstwo pozostawili:
Potomstwo Józefa (1771-1831) w linii prostej pozostałe w Niedźwieckich:
- Baltazar (1799-1855) ż. Marianna Ossowska (1812-1848). Dzieci 7.
- - Józef (1834-1884) ż. Franciszka Górska (1833- ?). Dzieci 9.
- - - Aleksander (1867- ?) ż. Aleksandra Nowicka (1862-1936). Dzieci 4.
Potomstwo Pawła (1782-1852) w linii prostej pozostałe w Niedźwieckich:
- Kazimierz (1809-1869) ż. Marianna Godlewska (1825-1876). Dzieci 10.
- - Józef (1846- ?) ż. Franciszka Górska (1847- ?). Dzieci 8.
- - - Piotr (1877-1931) ż. Anna Chrzanowska. B.w.d.
- - Jan (1853- ?) ż. Michalina Barwikowska (? - ?). Dzieci 1.
- - - Adam (1913-1950) 1) ż. Genowefa Ruszczyk (1911-1940). Dzieci 1.
2) ż. Stefania Bieńkowska (1911-1995). Dzieci 2.
Niedźwiecki Wojciech (? -1752) pozostający w związku małżeńskim z Konstancją Kotowską (1706-1768) mieszkali i zmarli w Grozimach, gdzie ur. się co najmniej 9-ro dzieci. Brak danych co do ich losu.
Niedźwiecki Stanisław (? - ?) pozostający w związku małżeńskim z Wiktorią Nn (1779-1839)
zamieszkali w Bęćkowie. Ich syn Jan (1801-1856) w 1823 r. poślubił w Wąsoszu Katarzynę z d. Murza-Gołąbek (1803-1867). Oboje ur. się i zm. w Bęćkowie. Tu ur. się co najmniej 8-ro ich dzieci:
Jedną z liczniejszych rodzin było potomstwo Stanisława Niedźwieckiego i Zofii Kożuchowskiej, którzy zawarli ślub w 1819 r. w Grajewie. W ich małżeństwie ur. się co najmniej 3-je dzieci :
Potomstwo Adama (1820-1880) w linii prostej:
- Adam (1872- ?) ż. Franciszka Tarasiewicz (1869- ?) ur. w Kędziorowie. Dzieci 3 ur. w Kędziorowie.
- - Sykstus (1902-1970) ż. Aleksandra Cimochowska (1901-1981) ur. w Wąsoszu. Dzieci 3 ur. w Kędziorowie.
- - - Czesław (1922-1968) ż. Regina Brzostowska (1923-1983) ur. w Modzelach. Dzieci 4 ur. w Modzelach.
Potomstwo Andrzeja (1833-1892) w linii prostej:
- Konstanty (1860- ?) ż. Wiktoria Makowska (1863- ?) ur. w Dyble. Dzieci 4 ur. Stanisława Węcek (1896-1957) ur. w Milewie. Zdaje się nie pozostawili potomka w linii męskiej.
W dniu 24.11.1788 r. w Wąsoszu zawarli związek małżeński Niedźwiecki Franciszek i Tekla Kacprowska. Dzieci ur. w związku:
Monika (1791- ?) ur. Bzury, Kazimierz (1800-1865) ur. Boczki, Grzegorz (1806-1837) ur. Boczki, Agnieszka (? - ?) ur. ?:
Wsie rodowe Niedźwieckich przeszły w ręce Karwowskich (właścicieli Bęćkowa), Szczuków, Bagińskich i Świderskich, a Niedźwieccy pojawili się w innych wsiach parafii wąsoskiej i we wsiach parafii ościennych. Przed 1577 r. w ręce Niedźwieckich przeszła część Rakowa. W 2-ej połowie XVII w. w Kurkach ur. się dzieci Marcina i Marianny Niedźwieckich, a w Kurejwie Jana i Marianny Niedźwieckich. W 1676 r. na 3 części w Turczynie, 1 część należała do Niedźwieckiego (właściciela także cząstki w Pieńczykowie), a w 1790 r. na 13 części 1 część należała do Jana Niedźwieckiego (największa – 3 dymy). W XVII w. Niedźwieccy byli w Pieńczykowie. Pod koniec XVIII w. 5/8 Pieńczykowa należało do Jana Niedźwieckiego.
W 1790 r. na 14 części w Łazarzach 1 część należała do Niedźwieckiego.
W 2-ej połowie XVIII w.
dziedzicem części Pieńczykowa był Mateusz Niedźwiecki (1724-1784)
pozostający w małżeństwie z Anną Raduszkowską (1731-1781).
Był potomkiem
Łukasza > Piotra > Adama > Andrzeja dziedzica wsi Lipniki - Rakowo (wzm.1669 r.).
W małżeństwie Mateusza i Anny Niedźwieckich ur. się Pieńczykowie par. Rajgród co najmniej 5-ro dzieci:
Jan (1756- ?), Maciej (1758- ?), Jakub (1760-1843), Rozalia (1763- ?), Jan Piotr (1766- ?).
Mateusz i Anna Niedźwieccy zm. w Pieńczykowie. Właścicielami części w Pieńczykowie zostali ich synowie:
Jan (1756-1813) i Jakub (1760-1843).
Jan (1756-1813) s. Mateusza w 1787 r. poślubił w Grajewie Annę z Kruszewskich ur. w Kotach. W ich małżeństwie ur. się w Pieńczykowie co najmniej 6-ro dzieci:
Bogumiła (1788- ?), Gracjan (1789- ?), Michał (1792- ?), Andrzej (1795-1854), Kazimierz (1797-1826), Kajetan (1798-1826).
Potomstwo pozostawił Andrzej, który w 1822 r. poślubił w Grajewie Małgorzatę z Szymanowskich (1803-1892) ur. w Kotach, c. Józefa i Magdaleny z Kotowskich. W ich małżeństwie ur. się w Pieńczykowie co najmniej 8-ro dzieci:
Józef (1823- ?), Józefa (1825-1827), Teofila (1825- ?), Bogumiła (1825- ?), Magdalena (1827-1902), Franciszka (1829-1908), Piotr (1832-1907), Marianna (1835-1891).
Linię męską tej gałęzi mógł zachować Wacław Niedźwiecki (1897- ?), s. Piotra i Julii z Gutowskich, który w 1918 r. poślubił w Stawiskach Hieronimę Złotkowską ur. w Wiktorowie k. Grajewa c. Feliksa i Adeli z Kalinowskich.
Jakub (1760-1843) drugi s. Mateusza w 1797 r. poślubił w Grajewie Łucję z Szymanowskich (1779-1842) ur. w Szymanach. W ich małżeństwie ur. się w Pieńczykowie co najmniej 8-ro dzieci:
Józef (1798 - ?), Marianna (1799 - ?), Agnieszka Marcela (1802 - ?), Adam (1808 - ?), Feliks Piotr (1810-1866), Mateusz (1812-1890), Karolina (1815 - ?), Józefata (1818 - ?)
Jakub Niedźwiecki (1760-1843), wylegitymował się w Królestwie w 1840 r. Z tej linii rodowej Niedźwieckich wylegitymował się w Królestwie w 1848 r. Andrzej s. Jana. Zapewne chodzi o Andrzeja (1795-1854) s. Jana i Anny z Kruszewskich ur. w Pieńczykowie, męża Małgorzaty z Szymanowskich (1803-1892) ur. w Kotach, c. Józefa i Magdaleny z Kotowskich.
Dziedzicem części wsi Pieńczykowo został syn Mateusza (1812-1890), Jakub (1847- ?), który w 1882 r. zawarł w Wąsoszu związek małżeński z Ewą Sulewska (1861- ?) ur. w Godlewie, c. Jana i Katarzyny. W ich małżeństwie ur. się w Pieńczykowie co najmniej 7-ro dzieci, z których Mateusz (1893- ?) mógł pozostawić potomstwo. W 1926 r. poślubił w Rajgrodzie Janinę Rydzewską (1900- ?) ur. w Rajgrodziku, c. Józefa i Florentyny z Pieńkowskich.
Niedźwiecki Kilian (1722-1826)
s. dziedzica wsi Niedźwieckie – Lodwigolas (wzm. 1732) Jana i Anny z d. Ochman, w małżeństwie z Franciszką z Wiszowatych (? -1835), c. Jana i Anny, zostali rodzicami co najmniej 7-ga dzieci, z których Stanisław (1801-1807) i Marianna
(1806-1807) zmarli w Gromadzyn-Wykno par. Kolno. Podobnie Marianna (1809-1831) ur. się i zm. w Gromadzyn-Wykno. Pozostałe dzieci Kiliana i Franciszki Niedźwieckich:
W Kurkach par. Niedźwiadna pozostał syn Kajetana, Stanisław (? -1846), który pozostając w związku małżeńskim z Pauliną z Borawskich zostali rodzicami co najmniej 7-ga dzieci.
W 1-ej połowie XVIII w. w Kurkach par. Grajewo osiadł Adam Niedźwiecki (? -1784) s. Pawła i Justyny z Jarzębskich, mający za żonę Bogumiłę z Wroczyńskich (? -1797). W ich małżeństwie ur. się w Kurkach w latach 1739 – 1764 co najmniej 12-ro dzieci.
Drugi syn Pawła i Justyny, Ignacy Niedźwiecki z żoną Marianną ze Szczuków mieszkali w Gutach, gdzie w okresie 1744 – 1750 ur. się 5-ro ich dzieci.
Dziećmi Pawła i Justyny byli jeszcze:
- Michał, który pozostawił syna Atanazego, a ten w małżeństwie z Rozalią z Czapiejewskich s. Antoniego, dziedzica wsi Kadysz, w pow. augustowskim (wylegitymował się w Królestwie 1840 r.). Obecnie Kadysz leży na Białorusi w rejonie grodzieńskim.
- Zofia * 1717 r. we wsi Okół par. Grajewo.
-Andrzej *1721r. w Kurkach par. Grajewo.
Na początku XIX w. (przed 1813 r.) Niedźwieccy pojawili się w Wąsoszu. Było to małżeństwo Niedźwieckiego Jakuba (1762-1831) i Marianny z d. Mikołajczyk (1783-1842). Jakub pracował jako wyrobnik. W Wąsoszu ur. się co najmniej 5-ro ich dzieci:
