HISTORIA
RODU KOWNACKICH
Ród Kownackich osiadły w parafii Wąsosz, pieczętował się herbem Kownata, Suchekomnaty. Ich gniazdem rodowym była wieś Kownatki powstała z podziału osady Wierzch Nagórczyno, położonej nad rzeczką Nagórczyną (dopływ Wissy), na dwie wsie:
Kownatki-Nagórczyno i Kieliany-Nagórczyno.
Początków wsi Wierzch Nagórczyno mogą dotyczyć dwa nadania:
- w 1424 r. Bujno z Roman z ziemi ciechanowskiej otrzymał przywilej na 10 włók gaju u źródeł rzeki Stok (zapewne Nagórczynstok).
- w 1436 r. Jarnołt, Andrzej i Kiełcz z Roman z ziemi ciechanowskiej otrzymali przywilej na 10 włók obok lasu Nagórczyno, na wschodnim brzegu Wissy u wierzchu rzeki Nagórczyna.
Książęta mazowieccy (bracia) Siemowit VI i Władysław II, dnia 1.05.1461 r. wydali przywilej Kownatce z Kownat nad Wissą, na zamianę jego 10 włók włączonych w granice Radziłowa, na nowe 10 włók zw. Wierzch Nagórczyno leżące koło żródła rzeczki Nagórczyna (dopływ Wissy) oraz pół włoki u żródła rzeki Klimaszewnicy. Wieś zw. się
Kownatki-Nagórczyno, a z czasem Kownatki
Jeden z synów Kownatki, Dominik zw. Dosiem założył obok włók ojca osadę zw. Dosie. Dominik w 1471r. był niewinnie oskarżony o zabójstwo Jakuba Mikuty. W 1473 r. wyjaśniło się, że zabójcą był Andrzej Kownata z Sulewa. Bracia Dominik z Dosi i Maciej z Kownatek w 1497 r. znaleźli się na liście do konfiskaty majątku za niestawienie się na wyprawę przeciwko Turkom na Wołoszczyźnie. Konfiskatę nakazał król Polski Jan Olbracht. Większość tych konfiskat uchylono.
Przed 1732 r. wieś Dosie znalazła się w granicach Kownatek. Wtedy to cześć Kownatek z Dosiami i Kaliskiem były własnością Bagińskiego, a w 1732 r. nabył te posiadłości Jakub Kownacki.
Kownatowie założyli też wieś Kownacin (Kownacino) leżącą nad górnym biegiem Gręski (dopływie Wissy), na której części powstała póżniej wieś Kownacinek. Przywilej wystawiony przez księcia mazowieckiego Janusza I w dniu 27.06.1425 r. dotyczył 20 włók w siedlisku zw. Iwa. Nadanie otrzymał
Daćbóg z Kownat z synami Bolesławem i Augustynem
Kownatowie część ziem nad Gręską utracili na rzecz Wąsosza. W dniu14.03.1436 r. Bogusław z Kownat, zapewne syn Daćboga założyciela Kownacina, otrzymał przywilej od księcia Władysława I na 10 włók po obu brzegach Długiego Ostrowu między wsią Łepki i rzeczką Dobrzycą, ale w dniu 3.03.1439 r. włóki te sprzedał za 10 kop gr. Wiestrzychowi z Gut. Z czasem na tych włókach powstała osada zw. Ostrów, dziś nie istniejąca.
W 1443 r. książę Władysław I dał 10 włók po Augustynie, położonych na obu brzegach Gręski, jego bratu Jakubowi z Kownat. Część Kownacina w 1497 r. posiadali jako posesorzy zastawni bracia Jan i Maciej Obryccy, a w 1532 r. syn Jana, Grzegorz Obrycki. W 1514 r. część Kownacina należała jeszcze do Stanisława Kownackiego h. Kownata i jego matki Doroty, wdowy po Wawrzyńcu Kownackim h. Kownata. Stanisław Kownacki osiadł w Grodzanowie par. Dobrzyjałowo. W 1509 r. wzm. jako podkomorzy Wiski. Podczas „wojny pruskiej” Polski z Krzyżakami w 1520 r. dowodził oddziałami ziemi wiskiej. Pod jego nieobecność (działał wtedy w Prusach) oddziały krzyżackie dowodzone przez Dietricha von Schliebena i Maurycego Knebla wywołały wielki pożar Wąsosza.
W 1525 r. Stanisław Kownacki podpisał dekret przeciwko heretykom (Luteranom).
Książę Janusz I dnia 20.06.1426 r. nadał przywilej Janowi z Kownat i jego żonie Piechnie na 20 włók w górnym biegu Wissy przy ujściu Lodwigówki z obu brzegami tych rzek, przy granicy Szczuków. Następnie w dniu 30.06.1426 r. książę uzupełnił to nadanie o dalsze 10 włók (z barciami na tych włókach) położone obok już nadanych. Na owych włókach mogła powstać osada Kownata-Szczuka, włączona później w granice Szczuczyna. Drugie nadanie było rekompensatą za utraconą część Kaczyna koło Ostrołęki.
W dniu14.03.1436 r. Jan z Kownat otrzymał od księcia przywilej na 40 włók leżących u źródeł Dobrzycy koło pól książęcych (wąsoskich).
Kownatowie z ziemi ciechanowskiej założyli w ziemi wiskiej co najmniej 11 wsi, z których 5 założyli bracia, dając początek nowym rodzinom.
Jak wywodzi Seweryn Uruski w herbarzu „Rodzina. Herbarz szlachty polskiej”, Kownaccy w ziemi wiskiej posługiwali się
herbem Ślepowron i Suchekomnaty
Jako przykład podaje potomków podkomorzego wiskiego Stanisława Kownackiego z Grodzanowa par. Dobrzyjałowo, który pieczętował się h. Kownata. A jego potomkowie z linii Tomasza wylegitymowali się w Królestwie z herbem Ślepowron, a potomkowie z linii Jana z herbem Suchekomnaty (patrz tabela niżej).
(1) Adam Kownacki s. Franciszka i Justyny z Kotowskich, w 1816 r. poślubił w Wiżnie Agnieszkę Kuczewską. Z 12-ra dzieci ur. w ich związku 11-ro ur. się w Małachowie par. Wizna, a jedno dziecko w Sokołach, gdzie Adam był wtedy strażnikiem tabacznym (wzm. 1836-1837). Adam Kownacki w 1845 r. wylegitymował się w Królestwie ze szlachectwa. Odnotowany został w wywodzie jako dziedzic dóbr Małachowa.
(2) Józef Jan Kownacki ur. w Wyrzykach par. Drozdowo s. Wawrzyńca i Rozalii z Kossakowskich w 1805 r. poślubił w Przytułach Franciszkę Rogowską (+1819). Starsze dzieci urodzone w ich małżeństwie rodziły się w Wyrzykach par. Drozdowo, młodsze w Barżykowie par. Romany.
Po owdowieniu Józef Jan Kownacki (z Barżykowa) w 1820 r. poślubił w Grabowie Petronellę Bleszyńską (ze Świder) c. Szymona i Katarzyny z Rykaczewskich.
Józef Jan Kownacki w 1845 r. wylegitymował się w Królestwie ze szlachectwa.
(3) Jan Kownacki (1806- ?) ur. w Turczynie par. Rajgród, s. Jakuba (1775-1845) i Agnieszki z Porowskich (1785-1861) w 1832 r. poślubił w Rajgrodzie Agnieszkę Borowską (1809- ?) ur. w Łazarzach par. Rajgród, c. Ignacego i Teresy z Rydzewskich. W Turczynie ur. się co najmniej 9-ro ich dzieci. Jan Kownacki w 1849 r. wylegitymował się w Królestwie ze szlachectwa. Odnotowany został w wywodzie jako dziedzic dóbr Turczyna.
(4) (5) Kownaccy Adam i Józef, s. Stanisława i Joanny z d. Łuba w 1846 r. wylegitymowali się w Królestwie ze szlachectwa. Adam odnotowany został w wywodzie jako posesor dóbr Jakać par. Śniadowo.
.
W 1625 r. Wojciech Kownacki wzmiankowany jest jako cześnik Wiski.
W 1697 r. szlachta rodu Kownackich zamieszkała w ziemi wiskiej wzięła licznie udział w wyborze króla Polski Augusta II Mocnego. Elekcję podpisali:
Franciszek, Grzegorz, Jan, Józef, Paweł, Piotr Kownaccy.
W 1-ej połowie XVIII w. w parafii Wąsosz Kownaccy mieszkali
w Kownatkach, Stawianach, Bagienicach, Grędach, Świdrach
Niżej wykazano rodziny z wyniku kwerendy ksiąg metrykalnych (chrztów) parafii Wąsosz:
Kownacki Paweł ∞ Katarzyna Łepkowska. Zam. Kownatki
*1705 Wojciech, *1706 Maciej, *1708 Anna, *1713 Katarzyna
Kownacki Grzegorz ∞ Anna Sulewska. Zam. Kownatki
*1711 Szymon, *1712 Kryspin
Kownacki Franciszek ∞ Marcianna Brodowska. Zam. Kownatki
*1737 Augustyn, *1740 Brygida, *1743 Zofia
Kownacki Grzegorz ∞ Marianna n.n. Zam. Stawiane
*1719 Marianna
Kownacki Stefan ∞ Franciszka n.n. Zam. Bagienice
*1721 Marianna
Kownacki Michał ∞ Marianna Obrycka. Zam. Grędy
*1732 Dorota, *1734 Marcianna
Kownacki Walenty Katarzyna ∞ Wroczyńska. Zam. Świdry
*1740 Mateusz
W 1783 r. w Kownatkach do Kownackich należał 1 na 6 działów. Pozostałe należały do Górskich 2, Wojsławów 3. Kownaccy posiadali jeszcze 4 z 36 działów w Zalesiu.
LINIA JAKUBA KOWNACKIEGO
Jakub Kownacki (+1768 r.) dwa razy stawał na ślubnym kobiercu:
- z Wiktorią z Sawickich (+1737 r.)
- z Rozalią z Konopków (+1799 r.)
Rozalia po owdowieniu zawarła związek małżeński z Janem Górskim.
Dzieci Jakuba z obu związków (z 1-go 5, z 2-go 3) rodziły się w Kownatkach, gdzie Jakub i jego obie żony zmarły.
Syn Jakuba i Wiktorii,
Wojciech (1724- ?)
osiadł w Zalesiu, gdzie urodziło się 6-ro dzieci z małżeństwa z Marianną z Sulewskich. Wielopokoleniowe linie rodzinne zapoczątkowali ich synowie
Łukasz (1776-1846) i Jan (1777-1834)-tab. 4
Łukasz (1776-1846) w 1795r. poślubił w Przytułach Katarzynę Zambrzycką (1760-1830). W Kownatkach ur. się w ich małżeństwie co najmniej 10-ro dzieci, z których linie męskie kilkupokoleniowe zachowały się po dwóch synach
Kazimierzu i Wojciechu
Kazimierz (1811-1865) zawarł w 1828 r. w Wąsoszu związek małżeński z Anną Górska (1806-1866) ur. w Kielianach, c. Konrada i Petronelli z Łagunów. Osiedli w Kownatkach gdzie ur. się co najmniej 4-ro ich dzieci. Rodziny założyło dwóch synów Kazimierza i Anny Kownackich:
Jan (tab.1) i Piotr (tab.2)
Wojciech (1813-1879) w 1834r. poślubił w Wąsoszu Wiktorię z Zalewskich (1816-1896), ur. w Zalesiu c. Mateusza i Jadwigi z Danowskich. Osiedli Kownatkach, gdzie ur. się co najmniej 6-ro ich dzieci. Linię rodzinną podtrzymał syn
Józef (tab. 3)
LINIA FRANCISZKA KOWNACKIEGO
Kownacki Franciszek (1668-1748) osiadły w Kownatkach pozostawał w małżeństwie z Marcianną z Brodowskich. W ich związku urodziło się co najmniej 3-je dzieci, z których rodzinę założył Augustyn (1733-1815) poślubiając Mariannę z Chrzanowskich (1745-11817). Osiedli w Kownatkach, gdzie urodziło się 8-ro ich dzieci, w tym:
