Tematy: Ołtarze - Opis obrazów znajdujących się w ołtarzach.
Ołtarze
Ołtarz główny kościoła parafialnego w Wąsoszu wykonany jest w stylu gotyckim. Tak jak większość ołtarzy gotyckich jest dziełem rzeźbiarzy i malarzy.
W ołtarz wkomponowane są trzy obrazy namalowane w 1908 r. przez znanego warszawskiego malarza Stanisława Zarzeckiego: centralnie usytuowany obraz Przemienienia Pańskiego i po bokach obrazy; św. Franciszka i św. Rozalii. Pomiędzy obrazami ustawione są rzeźby świętych Piotra (z kluczami) i Pawła (z mieczem), dość powszechnie spotykane w ołtarzach głównych kościołów tej części ziemi wiskiej, m.in. w Słuczu, Niedżwiadnej i Radziłowie.
Podstawowa część ołtarza wykonana jest w postaci monolitycznej płyty kamiennej zw. mensą i oparta jest na ozdobnie ukształtowanej skrzyni, której przednia część przyozdobiona jest płaskorzeźbą przedstawiającą „Ostatnią Wieczerzę”. Jest to kopia malowidła ściennego w refektarzu klasztoru przy kościele S. Maria della Grazie w Mediolanie wykonanego w latach 1495 – 1498 przez włoskiego malarza Leonardo da Vinci (1452 – 1519). Ołtarz główny posiada bogato zdobioną architektonicznie – rzeźbiarsko, kilkukondygnacyjną strzelistą nastawę.
Na środku ołtarza znajduje się ozdobione baldachimem tabernakulum (zw. cyborium) służąca do przechowywania konsekrowanej hostii.
W szczytach naw bocznych kościoła znajdują się ołtarze boczne, o dojrzałej i spokojnej formie, charakterystyczne dla późnego baroku (XVIII w.). W ołtarzach naw bocznych znajdują się obrazy: Pana Jezusa Miłosiernego (wcześniej obraz Zdjęcie z Krzyża) i Matki Bożej Różańcowej.
W kaplicy dobudowanej do prezbiterium kościoła znajduje się ołtarz z centralnie umieszczoną figurą Św. Antoniego.
Treścią obrazów i rzeźb umieszczonych w ołtarzach kościoła farnego w Wąsoszu są wydarzenia z życia Pana Jezusa, Jego Matki i Świętych Pańskich. Artyści malujący te obrazy naśladowali dzieła cenne i uznane. Stworzyli kopie dzieł wykonanych przez innych artystów znacznie wcześniej.
Dla lepszego zrozumienia treści wspomnianych obrazów przedstawiam wydarzenie
biblijne na górze Tabor, oraz żywoty świętych, które są treścią tych obrazów:
Przemienienie Pańskie
Obraz jest kopią obrazu pt. „Przemienienie Pańskie” namalowanego przez włoskiego malarza Rafaela Santi (1483 – 1520). Najstarsze o charakterze symbolicznym przed-stawienia tego biblijnego wydarzenia w ikonografii pochodzą z czasów cesarza Justyniana (VI w.). Najwspanialej odtworzona opisywana scena biblijna znajduje się w bazylice Przemienienia Pańskiego na szczycie góry Tabor.
Obraz Przemienienia Pańskiego przedstawia wydarzenie z życia Pana Jezusa opisane przez ewangelistów: Łukasza, Mateusza i Marka. Otóż Pan Jezus na rok przed swoim ukrzyżowaniem, przebywając na szczycie góry Tabor w Galilei z trzema swoimi uczniami, późniejszymi apostołami Piotrem, Jakubem i Janem przemienił się wobec nich tak, że twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło. Apostołowie ujrzeli także w chwale proroków, żyjących na ziemi kilka wieków przed Jezusem: Mojżesza (XIII w.) i Eliasza (IX w.), uznawanych przez tradycję żydowską „za wziętych z nieba”. Ze świetlanego obłoku, symbolu obecności Bożej, usłyszeli głos: To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie. Te słowa miały uświadomić uczniom Boskość Jezusa. Poprzez to wydarzenie Jezus chciał wzmocnić swoich najukochańszych uczniów wobec mającego nadejść ukrzyżowania Jezusa – Człowieka. Opis tego wydarzenia w Ewangelii jest treścią wspomnianego obrazu p.t. Przemienienie Pańskie. Centralną postacią obrazu jest przemieniony Pan Jezus unoszący się przed świetlanym obłokiem. Po lewicy i prawicy Jezusa unoszą się prorocy Mojżesz i Eliasz. Na ziemi leżą uczniowie, przerażeni tym co zobaczyli i usłyszeli.
Św. Franciszek
Jeden z obrazów bocznych w ołtarzu głównym przedstawia św. Franciszka z Asyżu we Włoszech (1181 – 1226), obejmującego ukrzyżowanego Jezusa. Chrystus odjętą od krzyża prawą ręką przygarnia go do swego przebitego boku. Ukazana z prawej strony otwarta księga trzymana przez dwóch aniołów, mówi nam, że dla św. Franciszka księgą życia był krzyż. Od 1224 r. św. Franciszek nosił stygmaty Męki Pańskiej. Podczas 40 – dniowego postu na górze Alwerni ukazał mu się Serafin i odcisnął stygmaty na jego rękach, nogach i boku. Św. Franciszek urodził się w rodzinie bogatego włoskiego kupca. W 1206 r. rozdał majątek ubogim, opuścił dom rodzinny i rozpoczął pod Asyżem życie pustelnicze. Trzy lata później założył w/g własnej reguły zakon braci mniejszych. Zakonnicy nie posiadali żadnej własności i godności kościelnych, nawołując ludzi do wiary i pokuty. Pierwowzór obrazu przedstawiającego św. Franciszka w uścisku z ukrzyżowanym Jezusem namalował włoski malarz Giotto Di Bondone (1266 – 1337), a temat powtórzył hiszpański malarz Bartolome Murillo (1617 – 1682), nadając swojej pracy tytuł „Uścisk”. Z identycznym przedstawieniem Św. Franciszka, tyle że w formie rzeźby z XIX w. można spotkać się w jednym z najwspanialszych kościołów Wilna pod wezwaniem Piotra i Pawła, zbudowanym pod koniec XVII w.
Św. Rozalia
Drugi obraz boczny w ołtarzu głównym przedstawia św. Rozalię Sinibaldi (ok. 1100 – 1175/80) modlącą się w grocie. Święta przedstawiona jest w szatach zakonnych; biała długa suknia i długi czarny przykrywający głowę płaszcz. Klęcząc na skale lewą ręką przytrzymuje otwarty modlitewnik, a prawą uniesioną ręką wykonuje jakby znak Krzyża Świętego. Do pasa przy lewym boku zawieszony jest różaniec. Głowę Rozalii przyozdabia wieniec z czerwonych różyczek nawiązujący do imienia świętej. W języku łacińskim roza, rosa oznacza róża. Tło postaci świętej stanowią skalne ściany groty porośnięte kwitnącymi roślinami skalnymi. Przez otwór skalny wpada do groty płomyk świetlny rozjaśniający oblicze świętej. W głębi widoczna promieniująca postać ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa. W polu widzenia świętej, tuż przy modlitewniku czaszka, symbol przemijania. U stóp Rozalii leżą porzucone atrybuty władzy królewskiej; korona i szaty.
Św. Rozalia dziewica pochodziła z Palermo na Sycylii z rodziny potomków cesarza rzymskiego Karola Wielkiego (742 – 814). Jako młoda dziewczyna zrezygnowała z dobrobytu w zamożnym domu rodzinnym na rzecz życia zakonnego w pobliskim klasztorze bazylianek San Salvatore (Najświętszego Zbawiciela). Po kilku latach zamieszkała samotnie w grocie na górze Pellegrino w poblizu Palermo, gdzie poddawała się do końca swego życia licznym umartwieniom i modlitwie. Na ścianie groty wypisała motto swego życia:
„Ja Rozalia, córka Sanibalda, postanowiłam żyć w tej grocie dla miłości mego Pana, Jezusa Chrystusa”.
Relikwie św. Rozalii odkryto w 1642 r. kiedy to epidemia dżumy dziesiątkowała ludność rejonu Palermo. W dniu 15 VII 1642 r. relikwie złożono uroczyście w katedrze Palermo, a zaraza ustała. Od tego czasu imienia świętej wzywa się przeciw zarazom i epidemiom.
Św. Paweł i Piotr, apostołowie
Rzeźba Św. Pawła przedstawia go z mieczem, ponieważ przed nawróceniem zawzięcie prześladował chrześcijan. Urodził się w Tarsie w Cylicji w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej. Gruntowne wykształcenie w dziedzinie prawa zdobył w Jerozolimie. Po śmierci Jezusa, którego osobiście nie znał, udał się do Palestyny gdzie gorliwie prześladował chrześcijan, m.in. wziął udział w ukamienowaniu pierwszego męczennika św. Szczepana.
Z polecenia arcykapłana wyruszył do Damaszku z zadaniem aresztowania chrześcijan i dostarczenia ich do Jerozolimy. Przed celem podróży niewidzialna siła powaliła go na ziemię, a głos „Szawle, Szawle, dlaczego mnie prześladujesz?” dokonuje w nim przemiany i nawrócenia (38 r.). Staje się gorliwym wyznawcą i głosicielem boskości Jezusa. W 41 r. spotkał w Jerozolimie św. Piotra. Prowadził działalność misyjną, głównie w Azji Mniejszej i południowej Europie. Po pożarze Rzymu (64 r.) został uwięziony i w 67 r. ścięty. Ponieważ św. Paweł był ostatnim któremu ukazał się Zmartwychwstały Chrystus przyjęto go do grona Apostołów.
Rzeźba Św. Piotra przedstawia go z kluczem, ponieważ Chrystus po Zmartwych-wstaniu powierzył mu władzę nad Kościołem pomimo, że po pojmaniu Jezusa Św. Piotr zaparł się go trzy razy. Św. Piotr był synem Jana rybaka z Galilei. Nazwano go Szymon, a imię Piotr inaczej Skała nadał mu Jezus. Chrystus bywał gościem w jego domu, z jego łodzi nauczał ludzi. Szymon porzuciwszy rodzinę został uczniem Jezu-sa. Po wniebowstąpieniu Jezusa św. Piotr został pierwszym papieżem. W dzień Pięć-dziesiątnicy wygłosił po raz pierwszy naukę apostolską.
Z rozkazu Heroda św. Piotr został osadzony w więzieniu skąd uwolnił go Anioł Pański. W 48/49 r. przewodniczył pierwszemu soborowi w Jerozolimie. W strefie nauczania Św. Piotra było śródziemnomorskie wybrzeże Palestyny, Fenicji, Syrii i Cylicji. Był założycielem Kościoła i pierwszym biskupem Rzymu, w którym przebywał z przerwami od 44 r. Za panowania Nerona (54 – 67), prawdopodobnie po pożarze Rzymu (64 r.) został aresztowany i poniósł męczeńską śmierć na krzyżu, na własne życzenie głową do dołu, twierdząc, że jest niegodny umierania głową do góry jak Pan Jezus.
NMP Różańcowa
Jeden z ołtarzy bocznych zawiera obraz pochodzący z 1853 r., w którym przedstawiono Matkę Boską z Dzieciątkiem trzymającą w dłoni różaniec. U jej stóp widzimy najważniejszych świętych dominikańskich: Dominika Guzmana i Katarzynę Sieneńską, szczególnie zasłużonych w rozpowszechnieniu modlitwy różańcowej. Św. Dominik (1171 – 1221) urodził się w Calaruega w Hiszpanii. Założył zakon dominikanów (męski i żeński). Podczas licznych podróży głosił ewangelię, prowadził wykłady z teologii, oraz otwierał nowe domy zakonne. Ustanowił nabożeństwo do Św. Różańca. Pouczony przez Matkę Bożą co do sposobu modlenia się różańcem (koroną róż) podzielił życie Pana Jezusa i Jego Matki na piętnaście tajemnic. Z kolei św. Katarzyna ze Sienny (1347 – 1380) w wieku osiemnastu lat wstąpiła do trzeciego zakonu dominikańskiego. Nie mając wykształcenia pisała listy na poziomie listów apostolskich. Odbiorcami jej korespondencji byli chrześcijanie różnych stanów, w tym papieże i królowie. W dniu 1 IV 1375 r. otrzymała stygmaty (bez ukazywania się ran). Dzięki jej naukom, szczególnie w rozważaniu Męki Pańskiej tysiące ludzi zostało nawróconych na łono kościoła.
Z różańcem w ręku Matka Boża objawia się w 1858 r. w Lourdes aż 18 razy. W objawieniach w Gietrzwałdzie w 1877 r. i w Fatimie w 1917 r. Matka Boża zachęca ludzi do odmawiania codziennie Różańca Św.
„Zdjęcie z Krzyża”
Obraz „Zdjęcie z Krzyża” znajdujący się do niedawna w ołtarzu bocznym kościoła parafialnego w Wąsoszu (obecnie zastąpiony obrazem Jezusa Miłosiernego) został namalowany na początku XX w. przez P. Millera. Wzorowany był na obrazach malowanych w odległych wiekach przez znakomitych malarzy. Obraz o takiej tematyce namalował już przed 1443 r. malarz niderlandzki Rogier van der Weyden (1400-1464). W latach 1611-1614 do tego tematu powrócił flamandzki malarz Peter Paul Rubens (1577-1640), jeden z najwybitniejszych twórców baroku, malując tryptyk (trójdzielną kompozycję malarską) dla katedry antwerpskiej. Wersje tego obrazu znalazły się w Leningradzie, Lille, Valenciennes i (do niedawna) w Kaliszu. W antwerpskiej pracowni mistrza powstawały kopie dzieł Rubensa rozpo-wszechnianie po świecie przez przyjaznych mu jezuitów, jako wzory do naśladowania przez malarzy prowincjonalnych. Pracownię Rubensa w Atwerpii odwiedził królewicz Władysław, późniejszy król Polski Władysław Waza, stając się nabywcą jego dzieł. Dzieła Rubensa i jego uczniów stały się inspiracją dla polskich malarzy od lat 50-tych XVII w.
Jezus Miłosierny
W jednym z ołtarzy bocznych zastąpiono niedawno obraz Zdjęcie z Krzyża, obrazem Jezusa Miłosiernego (Miłosierdzia Bożego) namalowanym przez niezwykle utalentowanego miejscowego nauczyciela Romualda Borawskiego. Jest to kopia obrazu namalowanego w/g wizji z 1931 r. siostry Faustyny Kowalskiej (1905 – 1938) ze Zgromadzenia Matki Bożej Miłosierdzia, kanonizowanej przez Jana Pawła II. Oryginał powstał w 1934 r. ręką malarza E. Kazimirowskiego i do niedawna znajdował się w kościele polskim Św. Ducha w Wilnie. Obraz przedstawia Zmar-twychwstałego Chrystusa ubranego w białą szatę. Jezus jedną ręką błogosławi a drugą dotyka (wskazuje) lewą pierś (serce), skąd wychodzą ku dołowi dwa rozprzestrzeniające się promienie: czerwony i blady. W/g słów Jezusa przekazanych s. Faustynie „blady promień oznacza wodę, która usprawiedliwia dusze, a czerwony oznacza krew która jest życiem dusz”. Z woli Jezusa obraz przypomina o obowiązku chrześcijańskiej ufności wobec Boga umieszczonym na dole obrazu napisem „Jezu, ufam Tobie”.
Św. Mikołaj z Miry (z Bari)
Święty Mikołaj z Miry urodził się ok.270 r. w Patarze. Według podań, po bogatych rodzicach otrzymał w spadku znaczny majątek, którym chętnie dzielił się z ubogimi. Do dziś utrzymuje się zwyczaj składania podarunków w formie niespodzianki w dniu 6 grudnia (wspomnienie liturgiczne św. Mikołaja w kościele katolickim). Wyróżniał się pobożnością i miłosierdziem. Mieszkańcy Miry (dzisiejsza Turcja) wybrali go na swojego biskupa. Święty Mikołaj brał udział w soborze w Nicei. Po życiu gorliwym i pełnym dobrych czynów, zmarł w połowie IV wieku (ok.345 lub 352 r.). Gdy Mirę opanowali Arabowie, kupcom włoskim udało się zabrać jego relikwie i przewieźć do Bari w południowych Włoszech. Szczególnym miejscem kultu świętego jest Bazylika Św. Mikołaja w Bari. Jest patronem Grecji, Albanii, Rosji, wielu miast, jak również bednarzy, wytwórców guzików, cukierników, gorzelników, dzieci, flisaków, jeńców, kupców, sprzedawców perfum, sprzedawców wina, sprzedawców zboża i nasion, marynarzy, kierowców, uczonych, młynarzy, kancelistów parafialnych, piekarzy, pielgrzymów, piwowarów, podróżnych, rybaków, sędziów, studentów, żeglarzy, notariuszy, panien pragnących wyjść za mąż, więźniów, oraz obrońców wiary przed herezją. W ikonografii Św. Mikołaj przedstawiany jest głównie w szatach liturgicznych z pastorałem, a dodatkowymi atrybutami są trzy złote kule ułożone na księdze, troje dzieci w cebrzyku, kotwica, okręt.
Św. Apolonia
Święta Apolonia urodziła się pod koniec II wieku naszej ery w Aleksandrii (Egipt). Była diako¬nisą. We wczesnym chrześcijaństwie nazywano tak kobietę niezamężną pomagającą w pracach kościelnych, opiekująca się dziećmi i chorymi lub biorącą udział w akcjach charytatywnych. Zmarła podczas krwawej rzezi chrze¬ścijan urządzonej z okazji obchodów milenium założenia Rzymu (248 – 249) w czasie pano¬wania cesarza Filipa Araba (204-249) bądź jego następcy Decjusza (200-251). Niektóre legendy opisują Apolonię jako młodą, piękną córkę króla bądź chrześcijańską dziewicę żyjąca w Rzymie za panowania cesarza Juliana Apostaty (331? 332?-363). Wkrótce po śmierci męczennicy upowszechnił się jej kult na całym Wschodzie, a potem także w Europie. Kanonizacja Apolonii miała miejsce w 249 roku. W Rzymie na Zatybrzu, przy Bazylice Najświętszej Maryi Panny wystawiono jej bazylikę. Kościół rzymskokatolicki obchodzi jej święto w dniu 9 lutego. Św. Apolonia została uznana za patronkę dentystów na całym świecie, oraz orędowniczkę w przypadku bólu i chorób zębów i dziąseł.
Najliczniejsze wizerunki Apolonii pochodzą z XV w., Przedstawiana jest w chwili, kiedy rzuca się w ogień, z obcęgami i zębem, albo też jako księżniczka bądź królowa zgodnie z głoszoną tradycją, że była córką króla. Obraz górny prawego ołtarza bocznego przedstawia Św. Apolonię jako piękną, młodą kobietę o łagodnym i spokojnym wyrazie twarzy ubraną w strój charakterystyczny dla ówczesnego okresu. W dłoniach trzyma palmę i kleszcze do wyrywania zębów, atrybut dentystyczny.
Św. Antoni z Padwy
Św. Antoni z Padwy zw. Padewskim (wł. Ferdynand Bullone) urodził się w 1195 r. w Lizbonie w Portugalii. Po studiach teologicznych w 1219 r. otrzymał świecenia ka-płańskie. Będąc pod wrażeniem prostego i ubogiego życia pięciu męczenników fran-ciszkańskich zamordowanych w Maroku za szerzenie wiary katolickiej, postanawia naśladować ich życie. W 1220 r. za zgoda przełożonych przechodzi do zakonu franciszkańskiego (Zakon Braci Mniejszych) przyjmując imię zakonne Antoni. Po studiach myśli św. Franciszka i Pisma Świętego poświecił się pracy duszpasterskiej i kaznodziejskiej. Głosił Ewangelię w Lombardii, w Afryce, po czym ze względu na zły stan zdrowia powrócił do Europy. Jako profesor teologii nauczał kolejno w Bolo-nii, Tuluzie, Montpellier. Pracował też w przytułku dla ubogich w pobliżu Forli we Włoszech. Ze względu na szeroką wiedzą, dobrą pamięć i dykcję był jednym z najlepszych kaznodziei swojej epoki. W dniu 30 maja 1227 r. został prowincjałem obszaru Emilia - Romagna. Pod koniec życia Antoni osiadł w klasztorze Świętej Marii w Padwie, gdzie po roku ciężko zachorował na puchlinę wodną i zmarł 13.06.1231 r. W dniu 30.05.1232 r. w 352 dni po śmierci papież Grzegorz IX ogłosił go świętym. Kościół katolicki czci go 13 czerwca. Jest patronem ubogich. Papież
Pius XII w dniu 16.01.1946 r. ogłosił go doktorem Kościoła. Św. Antoni jest patronem ludzi, którzy gubią swoje rzeczy. Świętego przedstawia się często na obrazach lub w rzeźbach z Dzieciątkiem na ręku. Taka rzeźba znajduje się w kaplicy Św. Antoniego przy kościele parafialnym w Wąsoszu.
